غار کلدر

غار کلدر (Kaldar cave) یکی مکان باستانی و زیبا در شمال شهر خرم‌آباد، مرکز استان لرستان است.

غار کلدر کجاست؟

آدرس غار کلدر: شمال غربی شهر خرم‌آباد، ابتدای منطقه قِلابَردی (قلعه‌سنگی)، دره‌ای به نام «کلدر» توسط پاسگاه محیط‌بانی و فنس محافظت می‌شود. کلدر زیرمجموعه‌ی منطقه حفاظت‌شده اِسبی‌کو (سفیدکوه) است.

مختصات جغرافیایی: در ״ 25 ′ 33 ° 33 طول شرقی، ′′ 35′ 17 °48 عرض شمالی و ارتفاع 1290 متری از سطح دریا قرار دارد.

غار ۱۷متر طول، ۱۶ متر عرض دارد و ارتفاع دهانه‌ی آن ۷ متر است.

غار کلدر درست در کنار پاسگاه محیط‌بانی منطقه کلدر است.

ورودی غار با درب حفاظتی مسدود شده است.

در غار کلدر چه چیزی کشف شده است؟

در غار کلدر دست‌افزارهای سنگی انسان‌های هوشمند با قدمت بیش از ۵۴۴۰۰ سال و فسیل انسان کشف شده است.

دکتر «بهروز بازگیر» باستان‌شناس و سرپرست هیئت ایرانی-اسپانیایی کاوش غار کلدر در این رابطه می‌گوید:

«قدمت شواهد فرهنگی انسان‌های هوشمند که همان دست‌افزارهای سنگی تیغه و ریزتیغه هستند، در قاره اروپا بیش از ۴۳هزار سال نیست؛ اما در غار کلدر، دست‌افزارهای سنگی انسان‌های هوشمند حداقل 54400 سال قدمت دارند».

دکتر بهروز بازگیر سرپرست هیات کاوش غار کلدر

چرا غار کلدر برای باستان‌شناسان دنیا اهمیت دارد؟

پیش از تحقیقات غار کلدر تصور می‌شد اولین انسان‌های هوشمند از منطقه «شامات» وارد قاره اروپا شده‌اند؛

اما با آزمایش‌هایی که بر روی آثار غار کلدر خرم‌آباد انجام شد، دانشمندان دریافتند انسان‌های هوشمندی از دره خرم‌آباد برای اولین‌بار به قاره اروپا مهاجرت کرده‌اند.

غار کلدر برخی از حلقه‌های مفقوده‌ای که باستان‌شناسان دنیا به‌دنبال آن‌ها هستند را می‌تواند نمایان کند.

مصاحبه دکتر «بهروز بازگیر» (باستان‌شناس و سرپرست هیئت ایرانی-اسپانیایی) با رادیو ایران درباره غار باستانی کلدر با رادیو ایران را بشنوید:

انسان‌های هوشمند برای باستان‌شناسان مهم هستند

انسان‌های هوشمند که به آن‌‌ها هوموساپینس، خردمند یا نوین نیز می‌گویند، برای دانشمندان مهم هستند؛

چون انسان‌های هوشمند از نظر آناتومی شبیه به انسان‌های امروزه هستند.

هوموساپینس‌ها از لحاظ فکری به تکامل کامل فکری رسیده‌اند، می‌توانند ابزار دقیقی بسازند، در شکار ماهر شده‌اند و می‌توانند بر منطقه‌ای تسلط یابند.

کشف فسیل انسان در غار کلدر

باستان‌شناسان به‌دنبال پیداکردن شواهد فسیل انسان‌های هوشمند (هوموساپین) در غار کلدر بودند؛
چون ابزارهای آن‌ها در این غار پیدا شده بود و لایه‌ها تاریخ‌نگاری شده بود.

دانشمندان می‌خواستند فسیل انسانی در این محوطه پیدا کنند و DNA آن را به دست بیاوند. همچنین آناتومی آن را با دیگر فسیل‌های دنیا مقایسه و بررسی کنند.

با آنالیز DNA این فسیل می‌توان ثابت کرد اجداد افراد ساکن در قاره اروپا، روزگاری در دره خرم‌آباد زندگی می‌کرده‌اند.

بالاخره در فصل سوم کاوش (بهار 1398 خورشیدی)، یک قطعه فسیل جمجمه انسان در غار کلدر پیدا شد.

پروفسور «وندر ماد» دیرینه‌شناس هلندی و نماینده شورای ملی پژوهشی اسپانیا در این رابطه می‌گوید:‌

«در نهشته‌های غار کلدر لایه‌های متفاوتی داریم؛ لایه‌ی انسان‌های نئاندرتال و لایه‌ی انسان‌‌های هوشمند. با توجه به لایه‌ها، فسیلی که پیدا شده است متعلق به انسان هوشمند (هوموساپینس) است».

ویدیوی گزارش بخش خبری شبکه چهار صدا و سیما درباره‌ی کشف فسیل انسان در غار کلدر:

کاوش غارها می‌تواند شرایط اقلیمی منطقه در گذشته را نشان دهد

تحقیق و کاوش در غارهای باستانی می‌تواند اطلاعاتی درباره‌ی شرایط اقلیمی منطقه در سال‌های بسیار دور گذشته را نشان دهد.

برای نمونه، در غار «گیلوَران»، استخوان «کرگدن» و در غار «کلدر» بقایای «مار کبرا» پیدا شده است. این نشان می‌دهد زمانی شرایط آب و هوایی دره خرم‌آباد برای زندگی کرگدن و مار کبرا مناسب بوده است.

یکی از ویژگی های کلدر، غنای بقایای جانوری است. این بقایا با حجم بسیار بالایی در نهشته‌های باستانی این سایت دفن شده‌اند.

چند نمونه از گونه‌های جانوری شناسایی شده در این غار:

– دندان پائینی گراز (گونه Sus scrofa)

– نوک شاخ گوزن قرمز (گونه‌ Cervus elaphus)

– گیره‌ی خرچنگ

– استخوان پای گوزن کوچک phalanx سیبریایی (گونه‌ی Capreolus pygargus)

– دندان‌های مختلف بز کوهی (گونه Capra aegagrus)

– استخوان پای سمور (گونه Mustelidae)

– استخوان پای خرگوش (گونه Leporidae)

– استخوان بازوی موش زمستان‌خواب (گونه Gliridae)

نمونه‌هایی از بقایای جانوران غار کلدر — نمونه‌هایی از بقایای جانوران کشف‌شده در غار کلدر

شواهد استفاده از قیر طبیعی در ایران باستان

قدیمی‌ترین شواهد استفاده از قیر طبیعی (در زبان لری: میمِنایی) غرب آسیا در محوطه باستانی کلدر است.

ثابت شد برخی ابزار برای «شکار» استفاده می‌شده است

تصاویر میکروسکوپی پایین (میکروسکوپ نوری و الکترونیکی) برداشت شده از این تیزه لوالوا آثار ذرات میکروسکوپی استخوان‌های بر جای‌مانده را در قسمت نوک آن نشان می‌دهد.

تصاویر بالا و پایین این ابزار به ترتیب شماره با زوم‌های مختلف (از کم به زیاد) ارایه گردیده‌اند.

تصاویر میکروسکوپی ابزار شکار غار کلدر — تصاویر میکروسکوپی (نوری و الکترونیکی) از یک تیزه لوالوا مکشوفه در غار کلدر، آثار ذرات میکروسکوپی استخوان‌های بر جای‌مانده را در قسمت نوک آن نشان می‌دهد

نکته بسیار جالب در مورد تصاویر میکروسکوپ الکترونیک در اینجاست که در تصویر 4 حتی شیارهای بر جای مانده بر روی ذرات میکروسکوپی استخوان بر جای مانده (ناشی از شکار) دقیقاً به موازات محور عمودی این تیزه به وضوح قابل رویت است.

در تصویر (سمت چپ) آثار بر جای مانده‌ای که به وضوح قابل رویت است با میکروسکوپ

الکترونیک محیطی برای پی بردن به مواد تشکیل‌دهنده آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

نتایج حاصله بی‌نهایت خیره کننده است!

در تصاویر سمت راست مواد تشکیل دهنده این نقطه میکروسکوپی را نشان می‌دهد. بیشترین مواد تشکیل‌دهنده این اثر بر جای مانده را فسفر و کلسیم تشکیل می‌دهد که اصلی‌ترین مواد تشکیل‌دهنده استخوان هستند.

با توجه به موقعیت این اثر که در قسمت نوک این تیزه لوالوا و به موازات محور عمودی آن بر جای مانده و همچنین خراش‌های بر جای مانده ناشی از ضربه، دیگر شکی در مورد اینکه این ابزار در شکار کاربرد داشته باقی نمی‌ماند.

ساخت درب حفاظتی برای غار

مهرماه ۱۳۹۸ خورشیدی، تیم کاوش کلدر با هماهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی لرستان درب حفاظتی برای غار نصب کرد.
دلیل این کار، جلوگیری از تخریب غار به‌ویژه نهشته‌های باستانی و پراهمیت آن است.

برخی تصور می‌کنند در نهشته‌های این محوطه، اشیائی با ارزش اقتصادی‌ وجود دارد؛ درحالی‌که حقیقت آن است در نهشته‌های چنین محوطه‌هایی تنها تیغه‌های سنگی، تکه‌هایی از استخوان حیوانات و… وجود دارد؛ نه اشیایی که معمولا قاچاق می‌شود.

دانشمندان با مطالعات آزمایشگاهی، میکروسکوپی و… بر روی این اشیای به‌ظاهر ناچیز، ردپای گذشتگان را می‌یابند.

بهره‌برداری اقتصادی از این سایت باستانی

مقالات معتبر جهانی، اهمیت آن برای دانشمندان، جالبی نتایج تحقیقات برای عموم مردم و زیبایی منطقه، ازجمله دلایلی است که توجه کارشناسان حوزه گردشگری ایران را به غار کلدر جلب کرده است.

می‌توان با فراهم‌کردن ساز و کارهایی، غارهای باستانی دره خرم‌آباد را محوری برای توسعه پایدار و رونق اقتصاد استان لرستان قرار داد.

جشنواره فیلم مستند کلدر

جشنواره بین‌المللی فیلم مستند «کلدر» در ایران برگزار می‌شود.

موضوعات اجتماعی، اتنوفیلموگرافی و محیط‌زیستی از جمله محورهای جشنواره کلدر هستند.

چون کشفیات غار کلدر، علمی‌ترین و قابل‌ اعتمادترین ادعای باستانی منطقه در دنیا است، تاریخ سکونت انسان هوشمند را در لرستان بیش از ۱۴هزار سال قدیمی‌تر کرده و لرستان را به‌عنوان مبدا حرکت انسان هوشمند به قاره اروپا ثابت کرده است، نام این رویداد جهانی را «کلدر» گذاشته‌اند.

اطلاعات بیشتر درباره‌ی جشنواره جهانی فیلم مستند کلدر را اینجا ببینید(کلیک کنید)